استاد بولت که همان تلفظ لغت انگلیسی (stud bolt) است که به اشتباه آن را استد بولت یا استات بولت هم تلفظ می کنند. در زبان فارسی، هر دو کلمه “پیچ” و “بولت” به عنوان ترجمه برای “Bolt” و “Screw” استفاده می‌شوند، اما در انگلیسی، “Bolt” به طور کلی برای پیچ‌هایی که با مهره بسته می‌شوند استفاده می‌شود.
استادبولت‌ها، که در انواع و سایزهای مختلفی تولید و استفاده می‌شوند، امروزه با کمک صنعت و صنعتگران پیشرفت کرده‌اند و در بسیاری از صنایع اهمیت دارند، زیرا بدون آنها اتصال قطعات سنگین فلزی در صنایع مختلف مشکل خواهد بود.
استادبولت چیست؟
استاد بولت (stud bolt یا Threaded rod) که جز دسته بست و پیچ ها قرار دارد از اتصالات اصلی و مهم در صنایع نفت و پتروشیمی است و در خطوط انتقال مایعات مانند نفت و گاز نقش بسزایی دارد.این پیچ‌ها در فرآیندهای حرارتی پیچیده ساخته می‌شوند تا سختی و مقاومت مطلوب را داشته باشند و مقاومتشان در برابر دماهای مختلف حفظ شود. استادبولت معمولاً از یک پیچ سر تا سر رزوه تشکیل شده است و با دو مهره در بالا و پایین خود بر روی فلنج‌ها و قطعات سنگین فلزی بسته می‌شود.
استادبولت ها انواع مختلفی دارند که شامل فولاد، گالوانیزه، و استیل می‌شوند. طول و قطر استادبولت بستگی به نوع فلنج و درجه فشار قابل تحمل آن دارد و بر روی فلنج‌ها تعدادی سوراخ تعبیه شده که تعداد و مقدار استادبولت‌ها را مشخص می‌کند.
انواع استاد بولت
استاد بولت یکی از تجهیزات اتصالی بسیار مهم در صنعت است که بدون سر است و از دو طرف قابل استفاده از مهره است.
این پیچ‌ها در فلنج‌ها استفاده می‌شوند و انواع مختلفی از آنها وجود دارد که به شش نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- با رزوه پیوسته
- stud bolt با یک سر ضربه‌ای
- استاد بولت دو سر رزوه
- دو سر با ساقه لاغر
- stud bolt های فلنج
- اتصالی
بیشتر بخوانیم.
پیچ دو سر رزوه یا پیچ دو سر دنده (Double threaded screw) با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود و از دو سر برابر برخوردار است. این پیچ‌ها از جنس استیل ضد زنگ یا فولاد تولید می‌شوند و بر اساس استاندارد آمریکایی ASTM A193 در گریدهای مختلف تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند.پیچ دوسر رزوه به شکل استوانه‌ای با دو سر رزوه و بخشیاز ساقه پیچ ساده بدون رزوه می باشد. این پیچ‌ها بیشتر با دو مهره سفت می‌شوند وبه صورت اینچی و متری با طول‌های مختلف تولید می‌شوند.
فرآیند ساخت استاد بولت:
فرآیند ساخت استاد بولت با فورج سرد فولاد آغاز می‌شود و سپس عملیات حرارتی برای بهبود استحکام و عملیات سطح برای دوام بیشتر انجام می‌شود. در فرآیند فورج سرد، میله‌های فولادی به شکل مناسب تبدیل می‌شوند و سپس با عملیات رزوه‌زنی و عملیات حرارتی فرآیند تکمیل می‌شود. سپس عملیات سطح با استفاده از روش‌های مختلف مانند پوشش روی یا فسفات‌کاری انجام می‌شود.
کاربردهای استاد بولت
استاد بولت‌ها در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، ساخت مخازن پرفشار، و شیرآلات سیستم‌های لوله‌کشی استفاده می‌شوند. این پیچ‌ها از جمله اجزای اساسی فلنج‌ها هستند و در اتصال فلنج‌ها به هم کاربرد دارند. فلنج‌ها اتصالاتی هستند که خطوط لوله‌ها را به یکدیگر متصل کرده و شیرآلات را به لوله‌های جوش‌داده‌شده مرتبط می‌سازند. سایز استاد بولت‌ها به نوع و سایز فلنج مورد استفاده بستگی دارد.
انواع اصلی استاد بولت ها
استاد بولت یک نوع تجهیزات اتصالی است که به خوبی قطعات مهم صنعتی را به هم متصل می‌کند.
این پیچ‌ها از دو طرف بدون سر هستند و می‌توان از مهره در هر دو طرف آن استفاده کرد. در زیر شش نوع اصلی از استاد بولت را بررسی می‌کنیم:
1. استاد بولت با رزوه پیوسته (Continuous Threaded Stud Bolt): در این نوع، رزوه در سرتاسر پیچ یکسان است و سر آن صاف یا پخ ندارد.
2. استاد بولت با یک سر ضربه‌ای (Tap End Stud Bolt): در این نوع، از یک سر برای فروکردن پیچ به داخل قطعه استفاده می‌شود و در سر دیگر آن، مهره را بسته می‌کنند. دو سر آن دارای قسمت صاف یا پخ هستند.
3. استاد بولت دو سر رزوه (Double End Stud Bolt)یا (Double threaded stud bolt): وسط این نوع پیچ بدون رزوه است و دو انتهای آن دارای رزوه هستند.
4. استاد بولت دو سر با ساقه لاغر (Double End Stud Bolts with Reduced Shank): این نوع از استاد بولت دو سری، بخش بدون رزوه آن دارای قطر کمتری است.
5. استاد بولت‌های فلنج (Flange Stud Bolts): این انواع دارای رزوه یکسان در سرتاسر طول هستند و دو سر آنها پخ دارند، معمولاً در فلنج‌ها استفاده می‌شوند.
6. استاد بولت اتصالی (Welding Stud Bolt): در این مدل، یک طرف کاملاً بدون رزوه است و مهره را فقط می‌توان در انتهای دیگر آن استفاده کرد، به عنوان مثال برای جوش دادن به قطعه.
نکات مهم درباره استادبولت ها
- برای محاسبه طول استادبولت، ضخامت واشرهای میانی و طول مهره استادبولت در نظر گرفته می‌شود.
- میزان فشار و سرعت مایع یا گاز درون لوله‌ها باید محاسبه شود تا مقاومت استادبولت‌ها در برابر فشار و سختی مشخص شود.
- با توجه به حرکت مواد درون لوله، طول استادبولت باید به گونه‌ای باشد که پس از قرار گرفتن و محکم کردن مهره بر روی آن، حداقل دو دنده از هر طرف مهره بیرون باشد.
- کدهای درج شده بر روی استادبولت‌ها برای شناسایی و مورد استفاده آنها استفاده می‌شوند.
- هر مهره باید دقیقاً گرید معادل با استادبولت داشته باشد.