ایمنی و نگهداری از زنجیرهای الواتور و زنجیرهای فولادی برای جلوگیری از حوادث و افزایش عمر مفید آنها ضروری است. نکاتی که هنگام کار با زنجیر های الواتور باید رعایت نمود شامل موارد زیر می باشد.
زنجیر الواتور نوعی زنجیر صنعتی است که برای انتقال مواد به‌صورت عمودی در دستگاه‌های الواتور استفاده میشود. این زنجیرها در صنایع مختلف مانند کشاورزی، سیمان، معدن، و فرآوری مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند. زنجیر الواتور معمولاً از مواد با دوام و مقاوم مانند فولاد ساخته میشود و باید قابلیت تحمل بارهای سنگین و مقاوم در برابر سایش و خوردگی را داشته باشد.
بررسی وضعیت سلامت زنجیرالواتور
طبق استاندارد OSHA در صورتی که اندازه ی ضخامت هر نقطه از حلقه ی زنجير خارج ازمحدوده ی باشد نباید از آن زنجیر استفاده کنید.پس:
- زنجیر الواتور های باربرداری باید به طور منظم بازرسی شوند.(قبل از به کار گیری زنجیر آن را بازرسی کنید تا سالم باشد.)
- از زنجیرهای کشیده استفاده نکنید. از زنجیرهایی که حلقه های آن حرکت آزادانه ندارند،استفاده نکنید.
- برای صاف کردن حلقه ی زنجیر یا جازدن حلقه های بیرون آمده، روی آن چکش کاری نکنید.
- از زنجیرهای بیش از حد فرورفته، پوسیده، زنگ زده، ضعیف شده، تغییر شکل یافته، خرد شده و ترک خورده استفاده نکنید.
- انجام هرگونه تعمیرات، تغییرات و اصلاحات روی زنجیر، خارج از محدوده ی توصیه شده توسط سازنده،ممنوع است.
- زنجیرهایی که به هر دلیل ساختار آنها دچار تغییر شده مجددا باید مورد بازرسی و تست قرار گیرند.
- زنجیرهایی که تعمیر شده اند، محل تعمیر آنها باید توسط برچسب مشخص شوند.
- از زنجیرهای گره خورده، پیچ خورده و در هم گیر کرده استفاده نکنید.
- هنگام استفاده از زنجیر برای بلند کردن بار آن را روغن کاری نکنید زیرا ممکن است باعث سرخوردگی و لیز خوردگی شود .
- برای تمیز کردن زنجیر، از حلال مورد تأیید و توصیه شده توسط سازنده، استفاده کنید.
تعویض قطعات آسیب‌دیده زنجیرهای الواتور
زنجیرهای ترک خورده، خمیده و شکسته شده و متعلقات آنها نباید تعمیر شوند بلکه آنها را تعویض کنید .
- در صورت وجود هرگونه آسیب دیدگی و تغییر شکل در حلقه ی اتصالی اصلی MasterLink آن را تعویض کنید .
- در صورت بازشدگی بیش از ۱۵ درصد دهانه ی قلاب زنجیر و انحراف بیش از ۱۰ درجه ی قلاب زنجیر، قلاب را تعویض کنید .
- قلاب زنجیر کج و خمیده را با صاف کردن به کار نگیرید .
آیین نامه ی حفاظت و بهداشت کار در خصوص زنجیرهای الواتور
طبق آیین نامه ی حفاظت و بهداشت کار ایران، زنجیرها باید در موارد زیر تعویض شوند:
- هنگامی که در اثر بلند کردن بیش از ظرفیت یا انجام عملیات حرارتی مجدد روی آن،اطمینان لازم را از دست داده باشند.
- بیش از ۵۰٪ به طول اولیه ی آنها اضافه شده باشد. –
- بیش از ۱/۴ ضخامت اولیه ی حلقه های زنجیر، در اثر کار خورده شده باشد.
طبق آیین نامه ی حفاظت و بهداشت کار ایران، زنجیرهای باربرداری در فاصله ی زمانی که از حدود زیر تجاوز نکند تحت عملیات حرارتی مجدد قرار می گیرند.
- ۶ ماه برای زنجیرهای با قطر ۱۲/۵ میلی متر یا کمتر و زنجیرهایی که برای حمل فلز مذاب به کار می روند.
- ۱۲ ماه برای سایر زنجیرها
نکته: هرگونه تغییرات، تعمیرات و اصلاحات روی زنجیر باید با توصیه ی سازنده صورت گیرد.
استفاده صحیح از زنجیرهای الواتور هنگام باربرداری
- برای جابه جایی بار، زنجیر را به طور محکم و مناسب به بار ببندید.
- بار بیش از حد مجاز با زنجیر جابه جا نکنید.
- هنگام استفاده از زنجیرهای آلیاژی، دقت زیادی را برای جلوگیری از ایجاد شوک ناگهانی به آنها مدنظر داشته باشید.
- بارها را توسط زنجیر به صورت ناگهانی و یکضرب بلند نکنید، مخصوصا در آب و هوای سرد که باعث شکست ساختاری زنجیر می شود.(محدوده ی مجاز استفاده از زنجیرها در دمای ۴۰- تا ۵۳۸+ درجه ی سانتی گراد است.)
- زنجیر را از زیر بار نکشید بلکه بار را بلند کرده سپس زنجیر را آزاد کنید.
- زنجیر را از بالا به پایین نیندازید.
- بار را روی زنجیر نغلتانید و نکشید.
- زنجیر را از لبه های تیز بار محافظت کنید.استفاده از پارچه در لبه ها مناسب نیست. برای محافظت از تکه های لاستیکی ، چوبی و یا لوله های دونیم شده استفاده کنید.
- قلاب جرثقیل را به قلاب انتهای زنجیر متصل کنید.
- حلقه های زنجیر را با پیچ یا وسایل دیگر به هم وصل نکنید.
- برای این که زنجیرها زیر اجسام نمانده و اسیب نبینند، زیر اجسام تخته گذاشته و زنجیرها را آزاد کنید .
بررسی وضعیت طول و ضخامت زنجیر الواتور
طول خارجی هر حلقه ی زنجیر حلقه نباید از ۵ برابر قطر آن حلقه بیشتر باشد و پهنای هر حلقه ی زنجیر حلقه کوتاه نیز نباید از ۳/۵ برابر قطر آن فزونی یابد.
- برای کوتاه کردن طول زنجیر،آن را به دور قلاب نپیچانید و گره نزنید
- برای بلند کردن یا کوتاه نمودن طول زنجیر، طبق توصیه های سازنده عمل کنید.
- در باربرداری با زنجیرهای دو ساق و بیشتر، زمانی که طول ساقهای زنجیر با هم برابر نباشد، موجب اضافه بار و پارگی زنجیر خواهدشد.
دارا بودن پلاک فلزی مشخصات در زنجیر الواتور
برای جلوگیری از اشتباه در مورد ظرفیت زنجیر سعی شود از زنجیر با پلاک فلزی مشخصات در محل کار استفاده شود.
- تمام زنجیرها باید دارای پلاک فلزی مشخصات و ظرفیت باشند.
- ظرفیت باربرداری تمام متعلقات زنجیرهای الواتور مانند: حلقه های مستطیلی . حلقه های گلابی شکل ،بست های مکانیکی یا جوشکاری شده باید مشخص شده باشد.
- ریگرها (سیم بکسل انداز) باید دانش و تجربه ی کافی در بازرسی زنجیرها داشته و بتوانند گرید و ظرفیت مناسب زنجیر را برای باربرداری انتخاب کنند.
- میزان بار مجاز و ظرفیت هر زنجیر باید به طور خوانا و مشخص روی پلاک فلزی مشخص شود .
- از به کار بردن زنجیرهایی که پلاک فلزی آنها مخدوش شده و یا پلاک ندارند خودداری کنید.
- زوایای بین ساقه های زنجیر طبق توصیه ی سازنده به کار گرفته شود.
- برای اتصال زنجیر به قلاب جرثقیل از بستهای کوپلینگی، Hammerlok یا Kuplex استفاده کنید.
- در صورت استفاده از چهار زنجیر باید هر دو زنجیر به یک حلقه متصل بوده و دو حلقه ی اتصالی به رینگ اصلی متصل شوند.
- تمامی رینگ های مورد استفاده باید از مقاومت و استحکام کافی برای اتصال اسلینگها زنجیرها برخوردار باشند.
- رینگ ها باید به صورت منظم و دوره ای مورد بازرسی قرار گیرند و از رینگی که بیش از ۵درصد دچار کشیدگی شده است. استفاده نکنید.
- هرگز رینگ را در قلاب قرار ندهید مگر آنکه رینگ به راحتی و آزادانه درون قلاب حرکت کند .
ایمنی افراد هنگام کار با زنجیرهای الواتور
- در صورتی که برای بلند کردن بار نمی دانید از چه زنجیری استفاده کنید از افراد آگاه در این زمینه کمک بگیرید.
- از به کاربردن زنجیرهای دست ساز و خانگی (Homemade) خودداری کنید.
- هنگام بلند کردن بار مراقب دست و اجزای بدن خود که بین زنجیر و بار قرار می گیرند باشید.
- هرگز اجازه ندهید هنگامی که بار توسط زنجیر بلند شده یا زنجیر کشیده شده است، افراد غیر مجاز به بار نزدیک شوند.
- هرگز اجازه ندهید افراد زیر بار معلقی که توسط زنجیر بلند شده است قرار گیرند.
- هرگز اجازه ندهید افراد روی باری که توسط زنجیر بلند شده است قرار گیرند.
شناسایی تناژ و گرید زنجیر
- تناژ و گرید زنجیر به شکل حروف برجسته روی بدنه زنجیر در فواصل ۹۰ سانتی متری حک میشود.
- زنجیر گرید ۱۰۰ با یک یا ترکیبی از اعداد ۱۰، ۱۰۰ و ۱۰۰۰ مشخص می شود.
- زنجیر گرید ۸۰ با یک یا ترکیبی از علائم ۸، ۸۰ و T مشخص می شود.
استفاده از زنجیر الواتور باربرداری
- هنگام استفاده از زنجیر، مطمئن شوید که از زنجیر مخصوص باربرداری استفاده می‌کنید و از زنجیرهای دیگر برای این منظور استفاده نکنید.(از زنجیر Chain Block هرگز برای باربرداری استفاده نکنید.)
- برای زنجیرها در عملیات باربرداری، فاکتور طراحی 104 است. این فاکتور به معنی حداکثر باری است که زنجیر می‌تواند با ایمنی حمل کند.
- زنجیرها معمولاً به شکل‌های قرقره‌ای، کارتنی، سطلی و سطل مربع شکل بسته‌بندی شده و به بازار عرضه می‌شوند.
محل نگهداری مناسب برای زنجیرهای الواتور
- محل نگهداری زنجیر باید عاری از هرگونه خطرات مکانیکی، رطوبت، گازها و بخارات خورنده و دمای بیش از حد باشد
- هنگامی که از زنجیر استفاده نمی کنید آن را در جای خشک و مناسب آویزان کرده و روی آن را بپوشانید
- در صورتی که شرایط کار به گونه ای است که با انجام روغن کاری امکان چسبیدن شن و ماسه و مواد مشابه روی زنجیر وجود داشته باشد بهتر است زنجیر روغن کاری نشود.
- انجام عملیات حرارتی روی زنجیرها تنها توسط کارخانه ی سازنده ی اولیه و تحت نظارت فردمتخصص انجام می پذیرد.
- درصورت انجام هرگونه کار گرم، مانند جوشکاری، برشکاری و … زنجیرها را از محوطه عمليات دور نگه دارید.
- اگر زنجیر چندین ساعت متوالی در درجه ی حرارت خیلی پایین قرار داشته باشد، باید قبل از استفاده مجدد آن را گرم کرد.
- درصورت عدم استفاده از زنجیر برای مدت طولانی، آن را با روغن آغشته نموده و خشک نگهداری کنید.
- برای کار در محیط های با اتمسفر خورنده، بدون توصیه ی سازنده از زنجیر استفاده نکنید.